نماز شب امام رضا علیه السلام

«رجاء بن ابی ضحاک خراسانی» در مورد نماز شب آقا می نویسد:

🌸 چون ثلث آخر شب مى‏‌شد علی بن موسی (علیه السلام) از خواب برخاسته و با ذکر تسبیح و تحمید و تکبیر و تهلیل و استغفار به مسواک دندان‌هاى خویش مشغول می‌گشت و سپس وضو ساخته و به نماز شب مى‏‌پرداختند :

 

🇮🇷 بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ 🇮🇷

 

🌺 نماز شب امام رضا 🌺

 

🌸حضرت رضا علیه السلام می فرمایند: «بر شما باد به نماز شب که هیچ بنده مؤمنی در آخر شب برنمی خیزد و هشت رکعت نماز و دو رکعت شفع و یک رکعت وتر را نمی گزارد و هفتاد مرتبه در دعای دست خود استغفار نمی کند؛ مگر اینکه خدایش او را از عذاب گور و عذاب دوزخ پناه می دهد و عمرش را می افزاید و روزی اش را فراخ می دارد.»

🌸در نگاه امام، خانه هایی که در آن، شب هنگام نماز خوانده می شود و نمازگزاران در نماز تلاوت قرآن می کنند، روشنی و نوری به آسمان و ساکنان آسمان می دهد، همان سان که ستارگان آسمان برای ساکنان زمین پرتوافشانی می کنند.

🌸امام رضا علیه السلام می فرمودند: از حضرت زین العابدین علیه السلام پرسیدند: «چرا شب زنده داران سپیدچهره و نورانی هستند؟» 

ایشان فرمودند: لِأَنَّهُمْ خَلَوْا بِالله فَکسَاهُمُ الله مِنْ نُورِه؛

آنان با خداوند خلوت می کنند و خداوند نیز آنان را با نور خویش پوشانیده است.

 

🌸«رجاء بن ابی ضحاک خراسانی» از مردم خراسان و از خویشاوندان فضل بن سهل سرخسی بود. او از کارگزاران بنی عباس بود و به مأمون و معتصم خدمت کرد و در سال ۲۲۶ در دمشق به دست علی بن اسحاق کشته شد. 

 

🌸 مأمون او را به مدینه فرستاد تا امام رضا (علیه السلام) را به خراسان بیاورد.

 

🌸 رجاء در راه مدینه به مشهد عبادت های امام رضا را مکتوب می کند.

 

🌸 مأمون به رجاء گفت: این مرد بهترینِ خلق روى زمین و علمش از همگان بیشتر و عبادتش افزون‌تر و درست و بجاتر است پس آنچه از وى دیده‏‌اى به احدى بازگو مکن تا فضل و بزرگواریش بر کسى ظاهر نگردد.

 

🌹رجاء در مورد نماز شب آقا می نویسد:

 

🌸 چون ثلث آخر شب مى‏‌شد علی بن موسی (علیه السلام) از خواب برخاسته و با ذکر تسبیح و تحمید و تکبیر و تهلیل و استغفار به مسواک دندان‌هاى خویش مشغول می‌گشت و سپس وضو ساخته و به نماز شب مى‏‌پرداختند :

 

🌸 هشت رکعت، هر دو رکعت با یک سلام. در رکعت اول هر نماز یک بار سوره حمد و ۳۰ بار سوره توحید را می خواندند بعد از نافله شب چهار رکعت نماز جعفر طیّار را به جای می آوردند و آن را از عبادت های شبانگاهی بر می شمردند.

 

🌸 و در هر کدام پس از تسبیح قبل از رکوع رکعت دوم قنوت می‌خواند و آن را از نماز شب محسوب می‌داشت.

 

🌹لازم به توضیح است که در نَماز جَعفَر طَیّار، ۳۰۰ بار ذکر تسبیحات اربعه «سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکبَرُ» تکرار می‌شود.

 

🌸 بدین صورت که در هر رکعت بعد از حمد و سوره، پانزده مرتبه، سپس ده مرتبه در رکوع و ده مرتبه بعد از سر برداشتن از رکوع، و ده مرتبه در سجدۀ اول و ده مرتبه بعد از سر برداشتن از آن و ده مرتبه در سجدۀ دوم و ده مرتبه بعد از سر برداشتن از آن تسبیحات اربعه گفته شود.

 

🌸 در رکوع و سجود احتیاط مستحب آن است که علاوه بر تسبیحات، ذکر رکوع و سجود نیز گفته شود.

 

🌸همچنین مستحب است در نماز جعفر طیار در رکعت اول بعد از حمد سوره ی زلزال و در رکعت دوم بعد از حمد سوره ی العادیات، و در رکعت اول نماز دوم حمد و سوره ی نصر و در رکعت دوم حمد و اخلاص قرائت شود.

 

🌹بعد از نماز جعفر به دو رکعت نماز دیگر مشغول می شدند :

 

🌸 در رکعت اول سوره مُلک (تبارک) را پس از سوره حمد قرائت می کردند و در رکعت دوم سوره انسان (هل اتی) را می خواندند.

 

🌹آنگاه حضرت نماز شفع را به این شیوه شروع می کردند:

 

🌸 در هر رکعت یک بار سوره حمد و سه بار توحید را می خواندند.

 

🌸 هنگامی که سلام نماز شفع را می دادند، بر می خاستند و نمار وَتر (نماز یک رکعتی) را آغاز می کردند.

 

🌹نماز وَتر امام رضا علیه السلام اینچنین بود:

 

🌸 پس از سوره حمد، سوره توحید را سه بار و هر یک از سوره های فلق و ناس را یک بار می خواندند و آنگاه دست به قنوت بلند می کردند و این دعا را می خواندند:

 

🌸 «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اللَّهُمَّ اهْدِنَا فِیمَنْ هَدَیْتَ وَ عَافِنَا فِیمَنْ عَافَیْتَ وَ تَوَلَّنَا فِیمَنْ تَوَلَّیْتَ وَ بَارِکْ لَنَا فِیمَا أعْطَیْتَ وَ قِنَا شَرَّ مَا قَضَیْتَ فَإنَّکَ تَقْضِی وَ لا یُقْضَى عَلَیکَ إنَّهُ لا یَذِلُّ مَنْ وَالَیْتَ وَ لا یَعِزُّ مَنْ عَادَیْتَ تَبَارَکْتَ رَبَّنَا وَ تَعالَیْت.»

 

🌸 یعنی «بار الها! بر محمد و آل او درود فرست، و ما را در زمرۀ کسانى که هدایت فرموده‌‏اى هدایت فرما، و از آنان که عافیت بخشیده‏‌اى قرار ده. و ما را مورد مهر قرار ده در میان آنان که به ایشان مهر ورزیدى. و به آنچه که بر ما ارزانى داشته‏‌اى برکت عطا فرما، و ما را از شرّ حکمى که براى معصیت‏ کاران مقرّر داشته‏‌اى حفظ کن. زیرا تویى که فرمان می‌دهى و کسى را بر تو فرمانى نیست (مشیّت و خواست تو در سراسر هستى نافذ است و بس)، و همانا خوار نگردد آن که تو او را مورد لطف و مهر قرار داده و دوست خود گرفته‏‌اى، و عزیز و محترم نباشد آن که او را دشمن داشته‌‏اى. والا و بزرگ و رفیعى، اى پروردگار ما!»

 

🌹حضرت رضا علیه السلام پس از این دعا هفتاد بار می گفتند:

 

🌸 «أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبةَ»

 

🌸 آنگاه به رکوع و سجده می رفتند و از نماز فارغ می شدند.

 

🌸 و چون سلام نماز را می‏ دادند تا نزدیک طلوع فجر مشغول خواندن تعقیب نماز بودند و سپس برای خواندن دو رکعت نافله نماز صبح برمی‏ خاستند.

 

 🌺 کیفیت نمازها و نوافل یومیه امام رضا علیه السلام 

🌹 نافله صبح

🌸 و چون نزدیک طلوع فجر می‌شد برخاسته دو رکعت نافله صبح را به جای مى‏‌آورد، و در رکعت اوّل سوره حمد و قل‏ یا أیُّهَا الْکافِرُونَ‏ قرائت می‌کرد و در رکعت دوم سوره حمد و قل‏ هُوَ اللهُ أحَد را می‌خواند. و چون فجر طلوع می‌کرد اذان و اقامه می‌گفت و دو رکعت نماز صبح به جای مى‌‏آورد. و پس از سلام نماز مى‏‌نشست و به تعقیبات نماز مى‏‌پرداخت تا طلوع آفتاب. و آنگاه به سجده شکر رفته و همچنان در سجده بود تا روز بلند شود.

🌹 نماز صبح

🌸چون سپیده مى‏‌دمید نماز به جاى آورده و در سجده‏‌گاه خود مى‌‏نشست و مشغول گفتن‏ «سبحان الله و الحمد الله، و لا اله الا الله» و تکبیر و صلوات بود تا آفتاب بدمد. سپس به سجده مى‌‏رفت و در سجده بود تا آفتاب بالا آید. آنگاه برمی‌خاست و به مردم مى‏‌پرداخت، و آنان را حدیث می‌کرد و موعظه و پند می‌داد تا نزدیک زوال ظهر. سپس تجدید وضو کرده و به محلّ نماز خویش باز می‌گشت.

 

🌹 نماز ظهر و عصر

🌸و چون زوال ظهر می‌شد شش رکعت نماز به جاى مى‏‌آورد (یعنى سه نماز دو رکعتى)، و در رکعت اوّل پس از حمد،قُلْ یا أیُّهَا الْکافِرونَ‏ را قرائت می‌کرد، و در رکعت دوم پس از حمد قُلْ هُوَ اللهُ أحَدٌ را، و در چهار رکعت دیگر سوره حمد و قُلْ هُوَ اللَّهُ أحَد را، و در هر دو رکعت سلام مى‏‌داد. در رکعت دومِ هر کدام نیز پس از قرائت و پیش از رکوع قنوت می‌خواند. آنگاه اذان می‌گفت و دو رکعت دیگر نماز به جاى مى‏‌آورد. سپس اقامه مى‏‌گفت، و نماز ظهرش را به جای مى‏‌آورد، و چون سلام نماز را مى‏‌داد تسبیحات اربعه‏ (سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر) را آنقدر که خدا می‌خواست ادا می‌کرد. بعد به سجده می‌رفت و سجدۀ شکر به جای مى‌‏آورد و در آن حال یکصد بار «شکراً لِلّه» می‌گفت.

 

🌸 و چون سر خود را از سجده شکر برمی‌داشت از جا برمی‌خاست و شش رکعت دیگر نماز به جای مى‏‌آورد، در هر رکعت پس از حمد، قُلْ هُوَ اللهُ أحَدٌ را می‌خواند و سر هر دو رکعت سلام مى‌‏داد و در رکعت دوم هر نماز پس از قرائت و پیش از رکوع قنوت مى‏‌خواند، و چون تمام می‌شد اذان می‌گفت و دو رکعت دیگر نافله به جای مى‏‌آورد و در رکعت دوم قنوت مى‏‌خواند، و پس از سلام برخاسته و به نماز عصر شروع می‌کرد. و چون سلام نماز را مى‏‌داد در همان جا مى‌‏نشست و تسبیحات اربعه را مى‏‌گفت تا آنجا که خدا خواسته باشد. آنگاه به سجده می‌رفت و یکصد بار ذکر «حمداً لِلَّه» می‌گفت.

 

 

🌹 نماز مغرب و عشاء

🌸  و چون آفتاب غروب می‌کرد، باز تجدید وضو می‌کرد و سه رکعت نماز مغرب به جای مى‏‌آورد با یک اذان و یک اقامه و قنوت در رکعت دوم قبل از رفتن به رکوع بعد از تمام شدن قرائت سوره. و چون سلام نماز را مى‏‌داد در همان جا مى‏‌نشست و تسبیحات مذکور قبل را به جای مى‏‌آورد، و بعد به سجده شکر می‌رفت، و بعد سر بر می‌داشت ولى با کسى تکلّم نمى‏‌کرد تا اینکه چهار رکعت نافله مغرب را به جای مى‌‏آورد، هر دو رکعت به یک سلام با قنوت در رکعت دوم هر کدام. و در رکعت اوّل پس از حمد، جحد (سورۀ الکافرون) را می‌خواند و در رکعت دوم پس از حمد توحید را و در رکعات بعد پس از حمد توحید را می‌خواند و سلام می‌داد و به تعقیبات می‌پرداخت تا آنجا که خدا دوست داشت.

 

 

🌸 آنگاه به افطار مى‏‌پرداخت، و استراحت مى‏‌نمود تا ثلثى از شب بگذرد. بعد برمی‌خاست و نماز عشاء را شروع می‌کرد و چهار رکعت به جای مى‌‏آورد، و در رکعت دوم پس از قرائت و پیش از رکوع قنوت مى‌‏خواند، و چون سلام مى‏‌داد در مصلاى خویش‏ باقى مانده و مشغول گفتن به تسبیحات مذکوره که قبلا گفته شد مى‏‌نشست، و پس از این تعقیبات به سجده شکر می‌رفت. آنگاه سر برداشته و به بستر خواب می‌رفت.

 

🌹 ذکر قنوت و سوره‌های قرآن در نمازهای حضرت رضا علیه السلام

🌸 در تمام نمازهاى واجب در رکعت اول سوره حمد و سوره إنّا انزلناه، و در رکعت دوم حمد و‏ قل هُوَ اللهُ أَحَد را می‌خواند بجز نماز صبح و ظهر و عصر روزهاى جمعه که در آن اوقات مذکور سوره حمد و جمعه و منافقین را قرائت می‌کرد. و در نماز عشاى شب جمعه در رکعت اوّل پس از قرائت حمد، سوره جمعه و در رکعت دوم پس از حمد، سوره‏ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الأعْلَى‏ را می‌خواند. و در نماز صبح روزهای دوشنبه و پنجشنبه در رکعت اوّل سوره حمد و سوره‏ هَلْ أَتى‏ عَلَى الإنسان‏، و در رکعت دوم پس از حمد سوره‏ هَلْ أتاکَ حَدِیثُ الْغاشِیَةِ را قرائت می‌کرد.

 

🌸 و قرائت نماز مغرب و عشاء و نماز شب و شفع و وتر و صبح را به جهر (بلند)، و نماز ظهر و عصر را به آهستگى می‌خواند، و در دو رکعت آخر «سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلا الله و الله اکبر» می‌گفت، و ذکر قنوت او در تمامى نمازها این بود: «ربّ اغفر لى و ارحم، و تجاوز عمّا تعلم، إنّک أنت الأعزّ الأجلّ الأکرم» (خداوندا! بیامرز و رحم نما و آن ناپسندها که از ما دیده‏اى بگذر، چون تو خود عزیزتر و شکوهمندتر و محترم‌ترى).

 

🌹 روزه و نمازهای امام رضا علیه السلام در سفر

🌸 و اگر در ماه مبارک رمضان، مسافر بود و به شهرى وارد می‌شد قصد اقامت ده روز می‌کرد و روزه‏اش را افطار نمى‌‏نمود، و چون شام می‌شد پیش از آنکه افطار کند ابتدا به نماز مغرب می‌پرداخت.

و اما در بین راه، نمازهاى واجبش را جز نماز مغرب دو رکعت به جای مى‏‌آورد و تنها آن را سه رکعت می‌گزارد و نافله آن را نیز به جا مى‏‌آورد و همچنین نوافل شب، نیز شفع و وتر. و دو رکعت نافله صبح را چه در سفر و چه در حضر ترک نمى‌‏نمود. و نافله‏‌هاى روز را در مسافرت نمى‏‌خواند، و پس از هر نمازى که قصر (شکسته) خوانده بود سى بار ذکر «سبحان الله و الحمد لله‏ و لا اله الا الله و الله اکبر» می‌گفت، و می‌فرمود: این جاى آن دو رکعتِ نخوانده را پر می‌کند و مانند این است که تمام به جای آورده شده است. و ندیدم او را که در سفر و حضر «صلاة ضحى» بخواند (صلاة ضحى از بدعت‌ها است که در زمان خلیفۀ دوم رسم شد و در میانۀ روز آن را مى‏‌خواندند). و در مدت سفر، روزه نمى‏‌گرفت.

 

🌹 کیفیت دعاها و تلاوت قرآن حضرت

🌸  حضرت رضا علیه السلام در هر دعائى که شروع می‌کرد ابتدا صلوات بر محمد و آل او می‌فرستاد و در نماز و غیر آن بسیار صلوات می‌فرستاد.

 

🌸 و شب‌ها چون به بستر خواب می‌رفت زیاد تلاوت قرآن مى‌‏کرد، و هر گاه به آیه‌‏اى که در آن ذکرى از بهشت یا دوزخ بود می‌رسید می‌گریست، و از خداوند درخواست بهشت می‌کرد و از آتش دوزخ بدو پناه می‌برد. و «بسم الله الرّحمن الرّحیم‏» را در نمازهاى شبانه‌روزش به جهر (آواز بلند) می‌گفت.

 

🌹 آداب تلاوت سوره‌های قرآن

🌸  و چون‏ قُلْ هُوَ اللهُ أحَد را می‌خواند آهسته می‌گفت: «الله احد» (خدا یکتاست) و چون سوره تمام می‌شد سه بار می‌گفت: «کذلک الله ربَّنا».

 

🌸  و چون سوره «قُلْ یا أیُّهَا الْکافِرونَ‏» را می‌خواند آهسته و در دل می‌گفت: یا أیُّهَا الْکافِرُونَ‏. و پس از فراغ از آن سوره، سه بار می‌گفت: «ربّى الله و دینى الإسلام» (پروردگارم خداست و آئینم اسلام است).

 

🌸  و چون سوره «و التّین‏ و الزّیتون» را قرائت می‌کرد، پس از فراغ می‌گفت: «بلى و أنا على ذلک من الشّاهدین» (آرى چنین است و من بر آن شهادت می‌دهم).

 

🌸  و چون سوره «لا اُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیامَةِ» را قرائت می‌کرد پس از فراغ می‌گفت: «سبحانک اللّهم» (منزّهى پروردگار من).

 

🌸  و چون در سوره جمعه این آیه را می‌خواند قُلْ ما عِنْدَ اللهِ خَیْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ، می‌گفت:‏ «للذین اتّقوا» و سپس تتمّه آیه را که‏ وَ اللهُ خَیْرُ الرَّازِقینَ‏ است قرائت می‌فرمود.

 

🌸  و چون از خواندن سوره فاتحه فارغ می‌شد می‌گفت: «الحمد لله ربّ العالمین‏». و چون سوره «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الأعْلَى‏» را می‌خواند آهسته می‌گفت: «سبحان ربّى الاعلى».

 

🌸  و چون‏ یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا را در هر سوره قرائت می‌کرد آهسته می‌گفت: «لبّیک اللّهمّ لبیک».

 

📚 منابع :

۱. روضة الواعظین، ابن‏ فتال، جلد ۲، صفحه ۳۲۰

۲. عیون اخبار الرضا

۳. زندگی به سبک خورشید

 

🌼 در راس تمامی حوائج دعا برای سلامتی و ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و علو درجات شهدا و امام شهدا فراموش نشود. 🌼

 

✅ انتشار و برداشت مطالب کانال با ذکر صلواتی آزاد می‌باشد. 

@pshrmq

 

🇮🇷 «صَلَّى اللَّهُ عَلَیْکَ یَا عَلِی ابْنَ مُوسَی الرِّضٰا الْمُرْتَضٰی» 🇮🇷

 

🌴🌴🌴🌴🌴🌴🌴🌴🌴‌